Orff Çalgıları

Çünkü müzik, çocukların ellerinde şekillenir.

​

Orff Schulwerk yaklaşımı, çocukların müziği kitaplardan değil, yaşayarak öğrenmesini hedefleyen bir anlayıştır. Bu yöntem; ritim, hareket, konuşma ve oyunla iç içe ilerler. Çocuk, müziği bir “ders” olarak değil, bir keşif alanı olarak görür. İşte bu yüzden Orff çalgıları — özellikle ksilofonlar ve metalofonlar — bu yaklaşımın vazgeçilmez parçasıdır.

Bu enstrümanlar, çocukların hem ritim duygusunu hem de melodik farkındalığını aynı anda geliştirmelerini sağlar. Çocuk bir ksilofon çubuğuna vurduğunda sadece bir nota değil, bir duyguyu da seslendirir. Metalofonun parlak tınısı ya da ksilofonun sıcak sesi, çocukların iç dünyasına dokunur. Bu sesler, müziği “dinlenen” bir şey olmaktan çıkarır; “yapılan”, “paylaşılan” bir deneyime dönüştürür.

Bir başka önemli yönü de, bu çalgıların her çocuğa uygun olmasıdır. Karmaşık teknikler gerektirmez; herkesin katkıda bulunabileceği bir alan yaratır. Bu sayede çocuklar, birlikte müzik yapmanın ne kadar doğal ve keyifli olduğunu erken yaşta deneyimler. Kısacası, bu çalgılar çocuklara “ben de yapabiliyorum” duygusunu kazandırır — bu da müzik eğitiminde en değerli motivasyondur.

Atölyemizde ürettiğimiz ksilofonlar ve metalofonlar, Orff pedagojisinin özüyle birebir uyumlu, doğru akortlu, dayanıklı ve çocukların ilgisini çekecek şekilde tasarlanmıştır. Her biri, erken yaş müzik eğitimine hem estetik hem pedagojik katkı sunmak için özenle üretilir.

Orff çalgıları, sadece ses çıkaran araçlar değil; çocukların özgüvenini, yaratıcılığını ve paylaşma duygusunu büyüten küçük mucizelerdir.
Birlikte ses çıkaralım. Çünkü her sesin bir hikayesi vardır.

Orff Schulwerk yaklaşımında kullanılan başlıca melodik çalgı olan ksilofonlar diatonik olarak üretilmektedir. Paket içeriklerinde diatonik Do majör dizisine ek olarak F#, Bb barları da bulunmaktadır. Bu barlarla birlikte kullanıcıya Sol majör ve Fa majör dizi yaratma olanağı da sunar. Ksilofonlar batı müziğinde kullanılan tampere sistemde akortlanmışlardır. Yani bir oktav 12 yarım sese bölünmüştür. Diatonik ksilofonlara ek olarak kromatik ksilofonlar eklendiğinde tüm ara sesler elde edilmiş olur.

 

Bilindiği üzere batı müziğinde kullanılan tampere sistem, Anadolu müziği makamlarındaki komalı notaları tam olarak karşılamaz. Batıya göre mikrotonal akortlanmış bu komalı sesler, perdesiz bir çalgıyla, mikrotonal perdelenmiş bir çalgıyla veya bağlama, tambur, kanun gibi komalı perdelenmiş çalgılarla rahatlıkla verilebilir.

 

Türk müziği çalgılarında olduğu gibi tüm komalı ve komasız perdeleri karşılayacak geniş skalada bir ksilofon üretmek, oldukça karmaşık bir ses kutusu (rezonatör) ve çok sayıda karmaşık bar sıralaması gerektirdiği için yapımı da, kullanımı da çok zorlayıcı olacaktır. Ayrıca standart ksilofonlardaki kolay kullanım faktörü ortadan kalkmış olur.

 

İTÜ Türk Müziği Konservatuarı’ından Prof. Dr. Atilla Coşkun Toksoy’un “Anadolu Müzik ve Dans Öğelerinin Orff-Schulwerk Pedagojik Uygulamaları Çerçevesinde Değerlendirilmesi” Projesi kapsamında yaptığımız ortak çalışmalar sonucunda, standart ksilofonlara özel akortlanmış barlar ekleyerek, bazı temel makam dizilerini elde edebilir hale geldik.

 

 

Prof. Dr. Atilla Coşkun Toksoy bu projenin kısa açıklamasını şu şekilde yapmıştır;
 

“Türk halk müziği ve Türk sanat müziği ayrı alanlar gibi görünse de makam olgusu iki yapının da ortak çatısını oluşturmuştur. Bu iki müziğin diğer en önemli ortak noktası usta-çırak ilişkisine bir başka deyişle kulaktan öğrenmeye dayalı olmasıdır. 

Kulaktan öğrenmeye dayalı bir pratiğin, perde ve melodik motifler, örnek ezgiler üzerinden deneyimi, makamsal müziğin algılanmasında büyük öneme sahiptir. Bu yüzden perde ve ezgilerle oluşturulan bir uygulama, halk ezgilerini öğrenmede ve gelecek nesillere aktarmada yönlendirici olacaktır. 

Buradan hareketle, Anadolu Müzik ve Dans Öğelerinin Orff-Schulwerk Pedagojik Uygulamaları Çerçevesinde Değerlendirilmesi projesi bu deneyimi gerçekleşmeyi hedeflemektedir. Proje kapsamında bağlama çalgısına ait mikrotonal perdeleri (Sib2, Fa#3) olan bir ksilofon üretilmiştir. Böylece çalgı, tasarlanan ek perdeler sayesinde Türk halk müziği dizilerinden Kerem-Yahyalı Kerem (Hüseyni dizisi), Garip (Hicaz dizisi), Bozlak dizisi (Kürdi dizisi) ve Kanun sazı akorduna göre Rast makamı dizisi seslerini üretebilmektedir.

Projede, makamsal işitme gelişimini ve makamları ayırt etmeyi de hedefleyen elementer ders süreçleri içinde Türk halk müziği icra olanakları incelenecektir.”

Bu proje öncülüğünde yaptığımız çalışmalar neticesinde, mevcut (sadece Zen Instruments marka) ksilofonlara uygulanabilir, komalı ve mikrotonal barlardan oluşan “Makamsal Bar Set”i üretmeye başladık.